मुद्रा योजना काय आहे? Mudra Yojana In Marathi
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना विषयी बातमी (PMMY) ही सूक्ष्म व लघु उद्योगांना आर्थिक पाठबळ देणारी प्रमुख योजना आहे.
या योजनेअंतर्गत कुक्कुटपालन, दुग्धव्यवसाय, मधमाशीपालन तसेच उत्पादन, व्यापार व सेवा क्षेत्रातील गैर-कृषी उद्योगांना २० लाख रुपयांपर्यंत कर्ज दिले जाते.
कोण अर्ज करू शकतो? (पात्रता) Who Is Eligible For Mudra
- व्यक्ती (Individual) स्वतंत्र व्यक्ती हवा.
- मालकी हक्क संस्था
- भागीदारी फर्म
- प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी
- सार्वजनिक कंपनी
- अन्य कायदेशीर फर्म
टीप: - अर्जदार कोणत्याही बँक/संस्थेचा थकबाकीदार नसावा.
- आवश्यक कौशल्य/अनुभव/ज्ञान असणे अपेक्षित आहे.
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना सब्सिडी
| श्रेणी | कर्ज मर्यादा |
|---|---|
| शिशु | ₹50,000 पर्यंत |
| किशोर | ₹50,000 – ₹5 लाख |
| तरुण | ₹5 लाख – ₹10 लाख |
| तरुण प्लस ( प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेअंतर्गत जास्तीत जास्त किती कर्ज मिळू शकते ) | PM Mudra Yojana Loan UP to ₹10 लाख – ₹20 लाख (मागील कर्ज यशस्वीरित्या परतफेड केलेल्या उद्योजकांसाठी) |
कुठल्या संस्थांकडून कर्ज मिळते?
- सार्वजनिक/खाजगी क्षेत्रातील बँका कर्ज देऊ शकतात.
- राज्य सहकारी बँका
- ग्रामीण बँका (RRBs)
- लघु वित्त बँका (SFBs)
- NBFC, MFI (सूक्ष्म वित्त संस्था)
- मुद्रा लिमिटेड मान्यताप्राप्त इतर वित्तीय संस्था
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना की ब्याज दर|Pradhan Mantri Mudra Yojana Interest Rate
- व्याजदर RBI च्या मार्गदर्शक तत्वांनुसार ठरवला जातो त्यानुसार व्याजदर निश्चित केला जातो.
- शिशु कर्जावर प्रक्रिया शुल्क बहुतेक बँकांकडून माफ केले जाऊ शकते .
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना उद्देश्य“
आर्थिक दृष्ट्या खालच्या स्तरावरील लोकांच्या सर्वांगीण विकासासाठी जागतिक दर्जाच्या वित्तीय व सहाय्य सेवा देणे हे प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेचे उद्दिष्ट आहे.
आवश्यक कागदपत्रे कोणती लागतात (Mudra Yojana Documents)
शिशु कर्जासाठी
- ओळखपत्र (आधार, पॅन, वोटर आयडी, पासपोर्ट)
- पत्ता पुरावा (वीज/टेलिफोन बिल, रेशन कार्ड, मालमत्ता कराची पावती)
- पासपोर्ट साईज फोटो (२ प्रती)
- यंत्रसामग्री/साहित्य खरेदी कोटेशन
- व्यवसायाशी संबंधित परवाने/नोंदणी प्रमाणपत्र
किशोर/तरुण/तरुण प्लस
- वरील सर्व कागदपत्रे +
- मागील ६ महिन्यांचे बँक खाते विवरण
- मागील २ वर्षांचे बॅलन्स शीट / आयकर रिटर्न Mudra Loan Without ITR (२ लाखांवरील कर्जासाठी)
- प्रकल्प अहवाल (तांत्रिक व आर्थिक व्यवहार्यता दर्शविणारा)
- भागीदारी करार / कंपनी MOA
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना एप्लीकेशन फॉर्म |PM Mudra Yojana Loan Apply Online
- PMMY अधिकृत संकेतस्थळ वर जा
- उद्यमिमित्र पोर्टल निवडा
- Apply Now” क्लिक करा
- आपली श्रेणी निवडा – नवीन उद्योजक / विद्यमान उद्योजक / स्वयंरोजगार व्यावसायिक
- नाव, ई-मेल, मोबाईल नंबर टाकून OTP व्हेरिफाय करा
- नाव, ई-मेल, मोबाईल नंबर टाकून OTP व्हेरिफाय करा
- वैयक्तिक व व्यवसाय तपशील भरा
- आवश्यक कर्जाची श्रेणी निवडा – शिशु / किशोर / तरुण
- व्यवसाय माहिती व क्रियाकलाप प्रकार नमूद करा
- पसंतीचा कर्जदाता निवडा व कागदपत्रे अपलोड करा
- अर्ज सबमिट केल्यानंतर मिळालेला Application Number जतन करा
महत्वाच्या सूचना
- मुद्रा योजनेसाठी कोणताही एजंट/मध्यस्थ नाही.
- अर्जदारांनी फसवणूक करणाऱ्यांपासून सावध राहावे.
- सर्व प्रक्रिया थेट बँका/मान्यताप्राप्त संस्थांमार्फतच करावी.
या पायऱ्या फॉलो केल्यास तुम्ही सहजपणे प्रधानमंत्री मुद्रा कर्जासाठी ऑनलाइन अर्ज करू शकता.
महत्वाचे प्रश्नोत्तर (FAQ)
१. मुद्रा काय आहे?
मुद्रा म्हणजे Micro Units Development & Refinance Agency Ltd.
ही संस्था भारत सरकारने सूक्ष्म इकायांचे विकास व पुनर्वित्त (Refinance) करण्यासाठी स्थापन केली आहे. याची घोषणा माननीय वित्तमंत्र्यांनी वित्तीय वर्ष २०१६ च्या अर्थसंकल्पात केली होती.
मुद्राचे उद्दिष्ट म्हणजे गैर-निगमित लघु व्यवसाय क्षेत्राला (NCSBS) बँका, एनबीएफसी (Non-Banking Financial Companies) आणि सूक्ष्म वित्त संस्था (MFIs) यांच्या माध्यमातून निधी उपलब्ध करून देणे.
२. मुद्रा चे गठन का करण्यात आले?
गैर-निगमित लघु व्यवसाय क्षेत्र (NCSBS) मध्ये उद्यमशीलतेच्या विकासातील सर्वात मोठी अडचण म्हणजे वित्तीय सहाय्याची कमतरता.
या क्षेत्रातील ९०% पेक्षा जास्त घटकांना औपचारिक स्त्रोतांतून वित्त मिळत नाही. त्यामुळे भारत सरकारने मुद्रा बँक स्थापण्याचा निर्णय घेतला. जोपर्यंत संसदेत मुद्रा बँकसाठी कायदा होत नाही, तोपर्यंत मुद्रा ही SIDBI ची सहाय्यक कंपनी म्हणून कार्यरत आहे.
३. मुद्रा ची भूमिका व जबाबदाऱ्या काय असतील?
- लघु व्यवसाय वित्तपुरवठा करणाऱ्या संस्था (बँका, एनबीएफसी, सहकारी संस्था, ग्रामीण बँका इत्यादी) यांना पुनर्वित्त (Refinance) देणे.
- राज्य/प्रादेशिक स्तरावर मध्यस्थ संस्था तयार करून वित्तपुरवठा सुलभ करणे.
- सूक्ष्म व लघु उद्योजकांना बँका/वित्तसंस्था यांच्यामार्फत कर्ज उपलब्ध करून देणे.
४. मुद्रा कोणत्या सुविधा उपलब्ध करून देते? मुद्रा कसे कार्य करते?
मुद्रा योजना अंतर्गत ४ प्रमुख उत्पादने आहेत:
| योजना | कर्जाची मर्यादा |
|---|---|
| शिशु (Shishu) | ₹५०,००० पर्यंत |
| किशोर (Kishore) | ₹५०,००० ते ₹५ लाख |
| तरुण (Tarun) | ₹५ लाख ते ₹१० लाख |
| तरुण प्लस (Tarun Plus) | ₹१० लाख ते ₹२० लाख |
मुद्रा बँक बँका, एनबीएफसी, एमएफआय यांच्या माध्यमातून पुनर्वित्त उपलब्ध करून देते.
५. मुद्रा चे लक्ष्य ग्राहक कोण?
गैर-निगमित लघु व्यवसाय क्षेत्रातील (NCSBS) सर्व घटक पात्र आहेत. उदा.:
- लघु उत्पादन इकायां
- सेवा क्षेत्रातील व्यवसाय
- दुकानदार
- भाजी/फळ विक्रेते
- ट्रक ऑपरेटर
- खाद्य-सेवा युनिट
- दुरुस्ती दुकानं
- कारागीर
- खाद्य-प्रक्रिया युनिट्स इ.
६. क्षेत्रीय ग्रामीण बँका (RRB) मुद्रा साठी पात्र आहेत का?
हो ✅. मुद्रा RRB ला पुनर्वित्त सहाय्य उपलब्ध करून देईल.
७. मुद्रा कर्जावरील व्याजदर किती आहे?
मुद्रा ही पुनर्वित्त संस्था आहे. अंतिम ग्राहकासाठी वित्त कमी खर्चात मिळावे यासाठी नवोन्मेषी उपाय केले जातील. व्याजदर भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या मार्गदर्शक तत्वांनुसार बँका निश्चित करतील.
८. माझा कागदोपत्री छोटासा व्यवसाय आहे. मुद्रा मदत करेल का?
हो ✅. उत्पादन, व्यापार व सेवा क्षेत्रातील सर्व व्यवसायांसाठी मुद्रा कर्ज उपलब्ध आहे.
९. मी नुकताच पदवीधर झालो आहे, स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू इच्छितो. मुद्रा मदत करेल का?
हो ✅.
- शिशु : ₹५०,००० पर्यंत
- किशोर : ₹५०,००१ ते ₹५ लाख
- तरुण : ₹५ लाख ते ₹१० लाख
- तरुण प्लस : ₹१० लाख ते ₹२० लाख
तुमच्या प्रकल्पाच्या आवश्यकतेनुसार योग्य श्रेणीतील कर्ज घेऊ शकता.
१०. माझ्याकडे खाद्य-प्रक्रिया तंत्रज्ञानात डिप्लोमा आहे. मला युनिट सुरू करायची आहे. काय करावे?
खाद्य-प्रक्रिया व्यवसाय मुद्रा योजनेस पात्र आहे. तुम्ही बँक/एनबीएफसी/एमएफआय कडून कर्ज घेऊ शकता.
११. मी जरीकामात कुशल आहे. स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे. मुद्रा मदत करेल का?
हो ✅. तुम्ही शिशु श्रेणीतील कर्ज घेऊ शकता.
१२. मी फॅशन डिझाईन कोर्स केला आहे. बुटीक सुरू करायचे आहे. मुद्रा कशी मदत करेल?
मुद्रा मध्ये महिलांसाठी महिला उद्यम निधी योजना आहे.
- सर्व श्रेणींमध्ये (शिशु, किशोर, तरुण) कर्ज मिळते.
- महिलांना २५ बेसिस पॉईंट्स व्याजदर सूट मिळते.
१३. मी फ्रॅन्चायझी मॉडेलवर आइसक्रीम पार्लर सुरू करू इच्छितो. मुद्रा मदत करेल का?
हो ✅. “व्यवसाय कर्ज” योजनेअंतर्गत तुम्हाला सहाय्य मिळू शकते.
१४ . मुद्रा कार्ड म्हणजे काय?
- मुद्रा कार्ड हा RuPay डेबिट कार्ड असतो.
- याच्या माध्यमातून कर्जदार एटीएम, पीओएस मशीन, बिझनेस करेस्पॉन्डंट कडून रक्कम काढू शकतो.
- ओव्हरड्राफ्ट/सीसी स्वरूपात कार्यशील भांडवलाची सोय होते.
१५ . कुम्हार समाजाला मुद्रा योजनेतून फायदा होईल का?
हो ✅. कुम्हारी काम करणारे लोक मुद्रा योजनेखाली कर्ज घेऊ शकतात.
१६ . मुद्रा योजनेसाठी जीवन विमा आवश्यक आहे का?
नाही ❌. जीवन विमा अनिवार्य नाही.
१७ . मुद्रा कर्जाचा व्याजदर किती आहे?
व्याजदर बँक स्वतः ठरवते. परंतु तो RBI च्या नियमांनुसार व योग्य दरात असतो.
१८ . १० लाखाचे कर्ज घेण्यासाठी मागील २ वर्षांचे आयकर रिटर्न्स द्यावे लागतात का?
लहान कर्जांसाठी साधारणतः आयकर रिटर्न आवश्यक नसतात. पण बँक/वित्त संस्था आवश्यक कागदपत्रांची माहिती देतील.
१९ . मुद्रा योजनेसाठी कोण अर्ज करू शकतो?
- कोणताही व्यक्ती (स्त्री किंवा पुरुष)
- एकलमालकी व्यवसाय (Proprietorship)
- भागीदारी फर्म
- प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी
- इतर घटक
अशा प्रकारे प्रधानमंत्री मुद्रा योजना ही ग्रामीण व शहरी भागातील लघु उद्योजकांसाठी एक मोठी संधी आहे.