कांदा हा महाराष्ट्रातील तसेच भारतातील महत्त्वाचा नगदी पिकांपैकी एक आहे. योग्य कांदा लागवड व्यवस्थापन, खत नियोजन आणि खत व्यवस्थापन केल्यास उत्पादन चांगले मिळते. अनेक शेतकरी उन्हाळी कांदा लागवड, रब्बी कांदा लागवड, तसेच लाल कांदा लागवड मोठ्या प्रमाणावर करतात.
कांदा लागवड पद्धत व माहिती(Kanda Lagwad Khat Niyojan)
- बेड कांदा लागवड ही पद्धत सर्वात परिणामकारक मानली जाते.
- रोपे तयार करून बेडमध्ये लागवड करावी.
- उन्हाळ कांदा व रब्बी कांदा या हंगामानुसार लागवड करता येते.
- गावरान कांदा, रांगडा कांदा, लाल कांदा अशा विविध जातींची लागवड केली जाते.
कांदा लागवडीसाठी कोणते खत वापरावे?
कांद्याच्या वाढीसाठी सेंद्रिय व रासायनिक खतांचे संतुलित मिश्रण आवश्यक असते.
प्रति हेक्टर खत नियोजन (कांदा खत व्यवस्थापन):
- शेणखत (FYM) – २५ ते ३० टन
- नत्र (N) – १०० ते १२० किलो
- स्फुरद (P₂O₅) – ५० किलो
- पालाश (K₂O) – ५० किलो
- गंधक (S) – २० किलो
कांदा खत व्यवस्थापन केव्हा करावे?
कांद्याला खत टप्प्याटप्प्याने द्यावे लागते:
- लागवडीच्या वेळी → संपूर्ण स्फुरद, पालाश, गंधक आणि नत्राचे अर्धे प्रमाण.
- पहिला डोस (३०-३५ दिवसांनी) → उर्वरित नत्रापैकी अर्धा भाग.
- दुसरा डोस (५०-६० दिवसांनी) → उरलेले नत्र (यालाच कांदा खत व्यवस्थापन दुसरा डोस म्हणतात).
उन्हाळी कांदा लागवड खत व्यवस्थापन
- उन्हाळी कांद्याला पाणी व खत व्यवस्थापन खूप महत्त्वाचे.
- उन्हाळ कांदा रोप खत व्यवस्थापन करताना पहिला आणि दुसरा डोस वेळेवर द्यावा.
- उन्हाळ कांदा २रे खत व्यवस्थापन गड्डा फुगण्यासाठी आवश्यक आहे.
लाल कांदा खत व्यवस्थापन
- लाल कांदा लागवड करताना मातीच्या सुपीकतेनुसार खतांचे प्रमाण ठरवावे.
- गड्डा फुगवण्यासाठी नत्र व पालाश संतुलित ठेवणे गरजेचे.
- सूक्ष्मअन्नद्रव्ये (झिंक, बोरॉन, मॅग्नेशियम) फवारणीद्वारे द्यावीत.
रब्बी कांदा व गावरान कांदा खत व्यवस्थापन
- थंड हवामानात वाढ होत असल्याने नत्राचा प्रभाव हळू दिसतो.
- त्यामुळे वेळेवर डोस देणे महत्त्वाचे.
- गावरान व रांगडा कांद्यास खतांचे प्रमाण मातीप्रमाणे समायोजित करावे.
हळद लागवड खत व्यवस्थापन (अतिरिक्त माहिती)
अनेक शेतकरी कांद्याबरोबर हळदही घेतात. हळद पिकासाठीही सेंद्रिय व रासायनिक खतांचे संतुलित नियोजन आवश्यक आहे.
कांदा लागवड यशोगाथा
अनेक शेतकऱ्यांनी योग्य कांदा लागवड तंत्रज्ञान आणि खत व्यवस्थापन वापरून उत्तम उत्पादन मिळवले आहे. टोळ कांदा खत व्यवस्थापन किंवा lal kanda khat vyavasthapan योग्य रितीने केले तर बाजारभाव मिळवणे सोपे जाते.
- योग्य कांदा लागवड नियोजन केल्यास उत्पादन व दर्जा सुधारतो.
- वेळेवर खतांचे डोस देणे म्हणजेच kanda lagwad khat vyavasthapan हेच यशाचे रहस्य आहे.
- शेतकऱ्यांनी कांदा लागवड करताना कोणते खत टाकावे याची योग्य माहिती घेतल्यास भरघोस उत्पन्न मिळते.
FAQ (Frequently Asked Questions)
Q1. कांदा लागवड करताना कोणते खत टाकावे?
👉 शेणखत २५-३० टन, नत्र १००-१२० किलो, स्फुरद ५० किलो, पालाश ५० किलो व गंधक २० किलो प्रति हेक्टर द्यावे.
Q2. कांदा खत व्यवस्थापन दुसरा डोस केव्हा द्यावा?
👉 लागवडीपासून साधारण ५०-६० दिवसांनी दुसरा डोस द्यावा.
Q3. उन्हाळी कांदा खत व्यवस्थापन कसे करावे?
👉 उन्हाळी कांद्याला वेळेवर पाणी व खताचे डोस महत्त्वाचे आहेत. ३० व ६० दिवसांनी नत्राचे दोन डोस द्यावेत.
Q4. लाल कांदा खत व्यवस्थापन विशेष का असते?
👉 लाल कांदा गोडसर व टिकाऊ हवा असल्यास नत्र व पालाशाचे संतुलन राखणे महत्त्वाचे.
Q5. कांदा लागवड यशस्वी करण्यासाठी सर्वोत्तम टिप काय आहे?
👉 वेळेवर खत डोस + योग्य सिंचन + रोग व कीड व्यवस्थापन ही कांदा लागवड यशस्वी करण्याची गुरुकिल्ली आहे.